Araştırma Makaleleri

TÜRKİYE CUMHURİYETİ ANKARA ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ
ARAŞTIRMA BAŞLIĞI : VEREMLE MÜCADELEDE İZ BIRAKAN BİR BAŞLANGIÇ KONYA VEREMLE SAVAŞ DERNEĞİ
HAZIRLAYAN : Berna ERAYMAN
DANIŞMAN : Prof. Dr. Serap ŞAHİNOĞLU

ÖZET :
Çalışmamızın amacı, 1948’de dönemin ülke biyopolitikalarına uygun olarak faaliyete
başlayan Konya Veremle Savaş Derneği’nin özellikle kuruluş dönemini ve günümüze uzanan
izlerini incelemektir. Derneğin kurucusu Mümtaz Bahri Koru Konya'da veremle mücadelede
liderlik etmiştir.
Binlerce yıldır dünyada mevcut olan tüberkülozla mücadelede, tıp alanındaki bilimsel
gelişmelerin
kuşkusuz olumlu etkileri olmuştur. Tüberkülozun etiolojisinin ve
mikrobiyolojisinin aydınlatılması, tanı ve tedavisindeki keşifler, özellikle Tüberkülin tarama
testinin ve tüberkuloz aşısı BCG'nin bulunması ile mücadele hız kazanmıştır.
Tüm dünyada olduğu gibi ülkemizde de veremle mücadelenin halk sağlığı boyutunda
dernekler öncü olmuştur. Konya Veremle Savaş Derneği de bölgesinde gerçekleştirdiği
faaliyetlerle farkındalık oluşturulması, eğitim çalışmaları, tarama, aşılama, tanı ve tedavi için
gerekli alt yapının oluşturulması, muhtaç hastalara sosyal yardımın ulaştırılması aşamalarında
etkin rol oynamıştır.
Araştırma verileri tarih metodolojisine uygun olarak arşiv, literatür ve kaynak kişi görüşmesi
ile derlenmiştir.
WHO raporlarına göre verem insidansının arttığı bir dönemde bu konudaki liderlik ve çözüm
örneklerinin önemli olduğunu düşünüyoruz.
SUMMARY :
The aim of our study is to examine especially the founding period and the traces of the Konya
Fight Against Tuberculosis Association, which started its activities in 1948 in accordance
with the country's biopolitics of the period. Mümtaz Bahri Koru, the founder of the
association, led the fight against tuberculosis in Konya.
Scientific developments in the field of medicine have undoubtedly had positive effects in the
fight against tuberculosis, which has been present in the world for thousands of years. The
fight against tuberculosis has accelerated with the clarification of the etiology and
microbiology of tuberculosis, discoveries in its diagnosis and treatment, especially the
discovery of the tuberculin screening test and the tuberculosis vaccine BCG.
As in the rest of the world, associations have been pioneers in the public health aspect of the
fight against tuberculosis in our country. Konya Fight Against Tuberculosis Association also played an active role in raising awareness, training activities, screening, vaccination, creating
the necessary infrastructure for diagnosis and treatment, and providing social assistance to
needy patients with the activities it carried out in its region.
Research data was compiled in accordance with historical methodology through archives,
literature and source person interviews.
We think that leadership and solution examples on this issue are important in a period when
the incidence of tuberculosis is increasing according to WHO reports.

Konya Veremle Savaş Derneği’nin İz Bırakan Kurucusu: Mümtaz Bahri Koru*
The Founder Who Left a Mark on Tuberculosis Association: Mümtaz Bahri Koru
Berna Erayman, Serap Şahinoğlu
Uzm. Dr. Tıbbi Mikrobiyoloji; Doktora Öğrencisi, Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü TıpTarihi ve Etik AD.
https://orcid.org/0000-0002-1980-7328
Prof. Dr., Ankara Üniversitesi, Tıp Fakültesi, Tıp Tarihi ve Etik AD. https://orcid.org/0000-0003-4462- 2402

Amaç: Bu çalışmada, 1948’de dönemin biyopolitikalarına uygun olarak faaliyetine başlayan Konya Veremle Savaş Derneği’nin
kurucusu ve bu alanda topluma yaptığı katkılar ile saygın ve seçkin bir insan olan Mümtaz Koru’nun toplumun genelinde
tanınırlığının arttırılması, mücadeledeki liderlik ve adanmışlığının görünür kılınması amaçlanmaktadır.
Yöntem: Çalışma arşiv taraması olarak tasarlanmış olup, biyografik makale sınıflamasına göre “vefat etmiş bir kişinin onuruna
yazılmış makale” türündendir.
Konya Veremle Savaş Derneği ziyaret edilmiş, Dernek başkanı Mümtaz Koru’dan yazılı izin alınmıştır. Çalışma Mart-Eylül 2023
tarihleri arasında gerçekleştirilmiştir. Birincil kaynak olarak dernek kitaplığı ve anı köşesindeki görsel ve yazılı arşiv belgelerine
ulaşılmıştır. Konya Koyunoğlu Şehir Müze ve Kütüphanesi Basın Arşivi’nde dönemin tanığı olan yerel gazeteler taranmış, çalışmanın
kapsam ve amacına uyan yazılar kullanılmıştır.
Tarihsel bütünlüğü sağlamak amacıyla, döneme ait ülkede yapılan tüberküloz mücadele çalışmaları ayrıntılı bir alanyazın taramasıyla
gözden geçirilmiştir. Veriler biyografik araştırma çerçevesinde analiz edilmiştir.
Bulgular: Ulaşılan bilgiler ışığında Mümtaz Bahri Koru’nun Konya’da tüberküloz mücadelesi için yaptığı faaliyetler, özgeçmişi ve
kişilik özellikleri ile bağıntılı olarak sunulmuştur.
Sonuç: Mümtaz Bahri Koru’nun yakın tarihimizde, Konya’da tüberkülozla mücadelede yapmış olduğu liderlik ile örnek bir kişilik
gösterdiği, mücadelede önemli bir rol oynadığı ve rol model olduğu söylenebilir.